SANG UTTANGKA
Kacrita pecak sisyan ida Bhagawan Domnya sane mapesengan Sang Weda sampun dados Pandita. Ida madue sisya sane mapesengan Sang Uttangka. Sang Uttangka puniki kaicen kaweruhan ri sajeroning Weda nanging nenten naenin kauhi olih Bhagawan Weda duaning Bhagawan Weda uning sapunapi mawehnyane ngaturang daksina ring Sang Guru. Caritayang sedek rahina punika Ida Bhagawan Weda kapendak olih Sang Prabhu Ranamajaya mangda sareng muputang Sarpa Nayane, sinarengan ring piunas Prabu Posya ring Ayodhya. Bhagawan Weda ngandikain Sang Uttangka mangda ngijeng ring pasraman, ngemit rabin idane.
Galahe punika, rabin Bhagawan Wedane menomin galah becik pacing ngelarang yadnya pawetyuan tur ngandikain sang Uttangka. Sesampune Bhagawan weda raris ngicen Sang Uttangka kaweruhan Weda jangkep. Sang Uttangka raris nakenang napi sane patut aturang Ida pinaka Daksina ring Sang Guru. Bhagawan Weda bendhu duaning Sang Uttangka mamaksa ngaturang daksina. Raris Ida ngandikain Sang Uttangka, napi ja sane kapiyunang olih rabin Idane, punika pinaka dakina sane patut kaaturang.
Sang Uttangka tangkil ring rabin Bhagawan Wedane tur nguningiyang tatujon Idane rauh tangkil. Rabin Bhagawan Wedane riris ngandika, “Nah Dewa Sang Uttangka, pinunas ibune teken cening alihang meme anting-anting sane masunar sekadi sunaran suryane. Socane soca sane pinih uttama ring sajeroning soca uttama, druen sang prameswari Ayodhya sane mapesengan Dewi Sawitri. Patut aturang cening teken ibu buin petang dina.”
Sang Uttangka sampun sungsut mikayunan sapunapi mewehnyane pacing ngerereh anting-atinge punika, lianan ring punika panegara Ayodhya doh pisan, tan sida antuk Ida merika kalih rahina tur budal malih kalih rahina. Nanging kabatek antuk subaktin Idane ring Sang Guru, Sang Uttangka raris mamargi ring tengahing margi, kacingak olih Ida anak lingsir pengangon lembu. Anake punika raris ngandika ring sang Uttangka, “Dewa Sang Uttangka, ne ajeng bacin lembu tiange, inem manyuh ipune sinah dewa gelis rauh ring ayodnya. “Sang Uttangka raris ngelaksanayang raris anggan idane kirasayang ingan pisan lur Ida gelis ring panegara Ayodya, nangkilin Maha Prabu Posya tur nguningayang tatujon Idane, irika raris Sang Uttangka kaaturin lunga ka genah Sang Sawitrine nanging Sang Uttangka nenten nyingakin Sang Sawitri. Sane ngawinang krana Sang Prabu Posya, irika kaaturin maresik dumun.
Sang Uttangka malih ngranjing ka genah Sang Sawitrine. kacingak Sang Sawitri anting-antinge punika. Sang Uttangka raris nunas anting-antinge punika. Sang Sawitri raris matur “singgih Ratu Brahmana, niki anting-antinge aturang titiang ring palungguh iratu. Titiang nunas mangda Ratu becik-becik makta anting-anting punika duaning dumun wenten naga sane mapesengan Naga Taksaka memandung anting-antinge puniki.”
Wus katur anting-antinge, Sang Uttangka mapamit budal nanging nenten kaicen olih Sang Maharaja Posya mangdane Ida ngrayunang dumun. Kacingak raris rayunane nenten pantes katur ring rung maraga Brahmana. Raris Sang Uttangka mastu, “Ih… kita Maharaja Posya ten uning ring kautaman Sang Brahmana ngaturang ajengan sane nenten anut ring sesanannyane. Ong Jah Tasmat dumadak kita buta.” Sang Brahmana Uttangka sane ngawilang ajengane punika nenten patut katurang duaning kageson jagi katur, duaning kita mast umami, Ong Jah Tasmat, dumadak kita tan madue putra.”
Wus mastu, Maharaja Posya eling ring raga tur nunas iwang ring Sang Uttangka. Sang Uttangka raris nyawis, “Duh Dewa Sang Maharaja Posya, nenten patut nira ngurungang pastu. I Dewa lakar buta sakewala tusing ja makelo sakadi pastu idewane teken manira. Maharaja Posya raris nyawis, “Duh Ratu Sang Uttangka, Ratu maraga Sang Pandita. Patutnyane I Ratu Ida Geni, cangkem tune mangan sakadi sanjata yan tiang lan sida ngurungang pastu ring I Ratu, sakadi pastun I Ratu ring titian nenten ja kayang kawekas.
Sang Uttangka raris lunga makta anting-antinge punika. Irika raris pastu Maharaja Posyane nadi dados pandita. Duaning panes banteng ring margi, Ida raris masucian, anting-antinge punika kagenahang ring sisin tukade. Olih Sang Naga Taksaka anting-antinge punika kaambil tur Sang Naga Taksaka ngerinjing ka pertiwine. Sang Uttangka ngerereh-ngererehin. Ring margi kacingak raris anak istri sareng kakalih sedek nenun. Benang sane kaanggen mawarna selem lan putih tale kacingak anak alit-alit sareng nanem sane jerijin ipune roras wenten malih anak panganggon lembu. Sang Uttangka raris nakenang pamargin Sang Naga Taksaka. Sang panganon raris matur, “Nah Ratu Sang Uttangka, yening Ratu kayunang anting-anting sane ka bakta olih Naga Taksaka, ne mangkin upit jit lembu titiange apang kanti ipun makudus tur andusnyane bakta ka gua genah Sang Naga Taksaka. Sinah ipun takut tur ngaturang anting-antinge punika.”
Sang Uttangka raris ngelaksanayang indike punika. Naga Taksaka metu saking guane tur ngaturang anting-antinge punika. Sang Uttangka raris ngandika, “Anting-antinge ene tusing ja enu maguna sawireh sampun ngelintangin rahina.” Sang pengangon raris matur, “Ratu Sang Uttangka nemangkin wenten aturang titian ring I Ratu, mangdane I Ratu gelis rauh ring pasraman. Niki lembu tiane linggihin. Sang Uttangka raris ngelinggihin lembune punika. Nenten asue sampune sampun rauh ring pasraman. Irika raris Ida Sang Uttangka ngaturang anting-antinge punika ring rabin Bhagawan Wedane. Liang pisan kayun rabin Bhagawan Wedane.
Raris Bhagawan Weda ngandika, “Duh Dewa pianak bapa Sang Uttangka, mautama pisan aturan I Dewane teken ibun I Dewa. Kerasakeweh pisan I Dewane makatang aturane ento anggon I Dewa daksina teken ipun I Dewane, kewala kabatek antuk bhaktin I Dewane pamuputne nyidayang I Dewa pangon lembu, lembune ento sing je ade len Sang Airawata, pesanan Sang Hyang Indrane. Sang nangon sing je ade len Sang Hyang Indra sawitran bapane. Bacin lan manyuh lembune sane ajeng I Dewa sing je ade len tirta amerta.
Anake luh dadua sane sedek nenun ento mapeengan Sang Dhata muah Sang Widhata. Benang sane ketenun mewarna putih ken selem sing je ade len lemah ken peteng. Cerik-cerike ane nenem ento sing ja ada len nenem galah makaroras jarijine sane nyantra sang panca nyanya. Lembune ento sing je ada len Sang Hyang Agni, ento sube tegakin I Dewa sangkala I Dewa enggal teked dini. Cutetne, wateking dewatane sami asih ring Dewa duaning bakti ring guru. Nah cening, jani sing ja ada len kasungkerthan lakar pangguh cening. Kemu cening mulih jani duaning cening suba didi mantra”. Sapunika panugrahan Bhagawan Wedane ring Sang Uttangka.
Sumber : Satua Bali (Ngiring Ngajegang Budaya Baline)